Rodzaje rymów

Christine

Rodzaje rymów

W poezji polskiej rym jest ściśle związany z akcentem, a zatem wyróżniamy przede wszystkim: - rymy żeńskie (najczęstsze): posługujące się akcentem paroksytonicznym (czyli na przedostatnią sylabę), np. moda - uroda, występują w wierszu sylabicznym,

- RYMY MĘSKIE: posługujące się akcentem oksytonicznym (na ostatnią sylabę), np. sąd - błąd, dłoń - skroń, występują w wierszu sylabotonicznym,

- RYMY DAKTYLICZNE(bardzo rzadko występujące), posługujące się akcentem proparoksytonicznym (na trzecią sylabę od końca), np. chodziłbyś - zrobiłbyś, przezroczysta - ognista, zakochać - rozszlochać.

W zależności od umiejscowienia wyróżniamy:
- RYMY KOŃCOWE - występują najczęściej, umieszczane są na końcu wersu,
- RYMY WEWNĘTRZNE - występują w środku wersu (np. w "Bogurodzicy"), najczęściej są to rymy średniówkowe,
- RYMY INICJALNE - występują bardzo rzadko, jest to rym na początku wersu.

Inne:
- rymy DOKŁADNE, np. wodzie - lodzie, boju - pokoju,

- rymy NIEDOKŁADNE (wśród nich wyróżniamy np. asonans - rym oparty na identyczności samogłoskowej, np. woda - droga, i konsonans - rym oparty na identyczności spółgłoskowej, np. warg - dróg). Rozwinęły się w poezji dwudziestolecia międzywojennego, obecnie występuje powszechnie w wierszu wolnym,

- rymy GRAMATYCZNE - utworzone z wyrazów, których współbrzmienie wynika z identyczności końcówek gramatycznych (np. dwa czasowniki: myślimy - robimy, chodzi - rodzi, lub dwa rzeczowniki: półmiskami - gromadami, gromady - osady),

- rymy NIEGRAMATYCZNE - utworzone z wyrazów należących do różnych kategorii gramatycznych lub różniących się formą gramatyczną (np. liczbą, osobą, przypadkiem, czasem itp.), np. kwili - chwili, ginę - przyczynę,

- rymy BOGATE - obejmujące wiele głosek (męczeństwa - społeczeństwa),

- rymy SKŁADANE - bab ryk - fabryk, panie - na nie,

- rymy BANALNE (częstochowskie) - blizna - ojczyzna, kocham - szlocham,

- rymy WYSZUKANE, EGZOTYCZNE - powstałe przez niezwykły dobór wyrazów: kształcie - miał cię, farby - znał by, trytonów - pantalonów.

MONORYM - ten sam rym występujący we wszystkich wersach danego wiersza Pantorym - utwór wierszowy lub jego fragment, w którym wszystkie lub niemal wszystkie wyrazy rymują się z innymi, np.
Szedł śnieg. Brał mróz.
Biegł zbieg. W mróz wrósł.
Z ust krew - as kier.
Znad drzew mgła skier.
Bruno Jasieński, "Słowo o Jakubie Szeli"

WIERSZ BIAŁY jest pozbawiony rymów, po raz pierwszy zastosował go Jan Kochanowski w "Odprawie posłów greckich". Najczęściej występuje w poezji współczesnej.

Układ rymów:
- rymy parzyste (aabb)
- rymy nieparzyste (abab)
- rymy okalające (abba)

Przykład rymów parzystych:
Fraszki to wszystko, cokolwiek myślimy, (a)
Fraszki to wszystko, cokolwiek czynimy; (a)
Nie masz na świecie żadnej pewnej rzeczy, (b)
Próżno tu człowiek ma co mieć na pieczy. (b)
Jan Kochanowski, "O żywocie ludzkim"

Przykład rymów nieparzystych:
O, cóż jest piękniejszego niż wysokie drzewa, (a)
W brązie zachodu kute wieczornym promieniem, (b)
Nad wodą, co się pawich barw blaskiem rozlewa, (a)
Pogłębiona odbitych konarów sklepieniem. (b)
Leopold Staff, "Wysokie drzewa"

Przykład rymów okalających:
Leżysz zabity i jam też zabity, (a)
Ty - strzałą śmierci, ja - strzałą miłości, (b)
Ty krwie, ja w sobie nie mam rumianości, (b)
Ty jawne świece, ja mam płomień skryty.” (a)
Jan Andrzej Morsztyn, "Do trupa"

jabol

To jest taki stan tradycyjny,filologiczny, wersyfikacyjny.Przytoczone przykłady świadczą o tym,żeprzy opracowaniu korzystano z"Podręcznego słownika terminów literackicj" Ksiązka dla młodzieży szkól śtrednich. (str. 217-221 )
Autorzy;Głowiński,Kostkiewiczowa(Głowińska) i Slawińscy.Ten podział nie jest rozlączny,co jest jego wadą logiczną. Np część rymów dokładnych to zarazem rymy gramatyczne. Świadczą o tym podane przykłady.
Zasady podziału też się zmieniają .Np banalność(rym banalny,z osławionym przykładem "blizny- ojczyzny") to krytyrium frekwencyjne,częstotliwosciowe,opozycja "wewnętrzny-zewnętrzny" to kryterium strukturalne,wersologiczne(stychiczne)", "okalające- inicjalne" to kryterium strukturalne,niestychiczne.
Problem w tym,że o rymie nie można mówić bez kontekstu semantycznego. A punktem wyjścia powinna być sylaba/sylaby i jej klasy morfizmow. To jest podejscie współczesne.
Nie można się np zgodzić z tym,że asonans to postac rymu niedokładnego. Rym niedokładny jest wówczas jeśli sylaba zamknięta tj zakończona na społgloskę/spółgloski rymuje się niezamkniętą tzn zakończoną na samogloskę.Albo też odwrotnie Aby wystąpił prawdziwy rym musielibyśmy nie wymawiać końcówek wyrazów.Rym niezależnie od jego ulokowania (końcówki,pocżatki lub środki wersów) jest postacią izomorfizmu sylab. Rym niedokładny to inna klasa morfizmu,izomorfizm tu nie występuje. W asonansie występuje izomorfizm(zgadza sie tylko samogłoska). Podobnie w konsonasie(zgadza sie tylko spółgłoska)
Wreszcie w dziedzinie rymów (środka stychicznego,mówimy przecież o "mowie wiązanej" ) występują problemy semantyczne,zupełnie nieuwglęniane w starych,filologicznych wersyfikacjach,a zauważane już dawno przez poetów. Np Slowacki pisał; "Chodzi mi o to,żeby język giętki...",a w ludowym prześmiewczym wierszyku znajdujemy " Jechał chłop do Rzymu/Droga była pilna/ Dla lepszego rymu/Zajechal do Wilna"
Otóż nie można "zajeżdżac do Wilna" tylko dlatego,że muszą się zgadzać końcówki.
Ale semantyka rymu jest dopiero w powijakach. Czy ją się zbuduje w oparciu o serie synonimiczne czy jakieś pola thezaurusowe ,to zupełnie inna sprawa. W każdym bądz razie;dziś praktyka poetycka wyprzedza wszelkie rozważania o rymach. Mozna tu podac zdumiewające przykłady.

wiwi0089

Witam piszę teraz pracę i mam właśnie pytanie odnośnie rymów. Piszę pracę i muszę napisać wszystko odnośnie sonetu "Do panny" jestem na dobrej drodze jednak mam problem z rymami. Czy może mi ktoś powiedzieć jakie rymy tu występują? I powiedzieć po czym to poznał, żebym wiedziała na przyszłość. Załączam fragment i z góry dziękuje

Obróć łaskawe, panno, ku mnie oczy.

Że przy ich świetle lutnią mą nastroję,

Te oczy. z których ten wiersz, że się toczy,

Bierze swój pochop i rozrywkę swoje:

Bez których rady na śliskiej uboczy

Miłosnych myśli trudno się ostoję:

Te niech mi z czarnych źrenic z śniegiem szczerem

Płci twojej dadzą inkaust z papierem.

Twoje oczy są fontany, gdzie wody

Parnaskiej sięga dowcip upragniony:

Nad cień laurowy zasklepione wzwody

Brwi twoich dają wierszom chłód zaćmiony;

I Muzy u nich pewne są gospody,

Gdzie Febus z słońcem już mieszka złączony.

O, jaka miernym dowcipom wygoda,

Gdzie słońce grzeje, chłodzi cień i woda!